Kva er drivkreftene bak namnet Johan?
DOI:
https://doi.org/10.15845/bells.v12i1.3533Abstract
Bruken av namnet Johan har grunnlag i døyparen Johannes i Bibelen. Variantar av namnet Johannes kom til Noreg med kristendommen. I mellomalderen var Jón mest brukt, men òg Jóan. Skriftforma Johan kom i bruk frå 1400-talet frå tysk Johann. Bruken auka mykje i og etter kong Karl Johan si regjeringstid 1818–1844, som idoloppkalling. Namnet nådde 1.-plassar rundt år 1900. Ut over 1900-talet sokk bruken, og Johan blei helst brukt sist i dobbeltnamn, som vidareføring av tradisjon og oppkalling. Namnet blei igjen litt meir brukt som første førenamn på 2000-talet, på ei tid då mange namn brukte rundt år 1900 og hundreåret før kom i bruk. På 1000-talet var namnet Jóan uttala med trykk på den første stavinga og med å-lyd. Seinare blei det o-lyd. Uttale med trykk på den siste stavinga og ei uttale av h-en har auka sidan midt på 1900-talet. Ei opphavleg høgare sosial uttale tek såleis over for ei folkeleg.
References
Alhaug, Gulbrand. 2011. 10 001 navn. Norsk fornavnleksikon. Oslo: Cappelen Damm.
Alhaug, Gulbrand. 2015. «Utanlandsk påverknad på fornamna i Noreg frå 1700-talet til 2007». I Namn i det fleirspråklege Noreg, redigert av Gulbrand Alhaug og Aud-Kirsti Pedersen, 297–320. Oslo: Novus forlag.
Alnæs, Ivar. 1910. Norsk uttale-ordbok. Kristiania: Aschehoug. Alnæs, Ivar. 1925. Norsk uttale-ordbok. 2. utg. Oslo: Aschehoug. Berulfsen, Bjarne. 1969. Norsk uttaleordbok. Oslo: Aschehoug.
Bibelselskapet. 2011. Bibelen. [Omsetjingar frå 2011 til nynorsk og bokmål.] https://bibel.no/Nettbibelen
Brink, Lars, Jørn Lund, Steffen Heger og J. Normann Jørgensen. 1991. Den Store Danske Udtaleordbog. København: Munksgaards ordbøger.
Brylla, Eva. 2004. Förnamn i Sverige. Kortfattat namnlexikon. Stockholm: Liber. Danmarks Statistik. 2021. «Navne». Sist besøkt 15. juni 2021. https://www.dst.dk/da/Statistik/emner/befolkning-og-valg/navne
DGPN = Knudsen, Gunnar, Marius Kristensen og Rikard Hornby. 1936–40. Danmarks Gamle Personnavne. Fornavne, første halvbind A–K. København: I kommission hos G. E C. Gads Forlag.
Digitalarkivet = Arkivverket. 2021. «Digitalarkivet». Sist besøkt 15. juni 2021. [Her er folketeljingane for 1801, 1865 og 1910 brukte.] www.digitalarkivet.no
DN = Diplomatarium Norvegicum. https://www.dokpro.uio.no/dipl_norv/diplom_felt.html
Drosdowski, Günther. 1974. Duden. Lexikon der Vornamen. Herkunft, Bedeutung und Gebrauch von mehreren tausend Vornamen. 2. utg. Mannheim, Leipzig, Wien, Zürich: Dudenverlag.
Dudenverlag. 2015. Duden. Das Aussprachewörterbuch. 7. utg. Berlin: Dudenverlag & Institut för deutsche Sprache.
Gunnes, Erik. 1983. «Utenlandsk navneskikk i norsk middelalder» Maal og Minne 1983: 150– 169.
Hald, Kristian. 1974. Personnavne i Danmark. II. Middelalderen. København: Dansk historisk fællesforening.
Hedelin, Per. 1997. Norstedts svenska uttalslexikon. Stockholm: Norstedts Förlag.
Heggstad, Kolbjørn. 1977. Prosjektet Norske personnamn - rapport 1. Bergen: Nordisk institutt, Prosjekt for datamaskinell språkbehandling, Universitetet i Bergen.
Jónsson, Finnur. (1911) 1966. Snorri Sturluson Heimskringla. Nóregs konunga sǫgur. Opptrykk av utgåva frå 1911. Oslo: Universitetsforlaget.
Klein, Ernest. 2008. A Comprehensive Etymological Dictionary of the English Language. Unabridged, one-volume edition. United Kingdom, North America, Japan, India, Malaysia, China: Emerald. [Byggjer på 8. utg. 2003]
Kohlheim, Rosa og Volker Kohlheim. 2016. Duden – Das große Vornamenlexikon. 5. utg. Berlin: Dudenverlag.
Koranen. 2000. Omsett av Einar Berg. Oslo: Den norske bokklubben.
Kristiansen, Jan Erik og Jørgen Ouren. 1998. Fornavn i Norge. Navnemoter og motenavn. Oslo: ad Notam Gyldendal.
Krispenz, Jutta. 2014. «Johanan» Das wissenschaftliche Bibellexikon im Internet. Publisert mai 2014. http://www.bibelwissenschaft.de/stichwort/22668/
Kruken, Kristoffer. 2018. «Personnamn i etterreformatorisk tid» I Norsk språkhistorie, bind II. Praksis, redigert av Brit Mæhlum, 326–352. Oslo: Novus.
Mikrokort 1984 = Universitetet i Bergen. Navnestatistikk på grunnlag av folkeregisterdata pr. oktober 1982, Ivar Utne, Prosjekt for datamaskinell språkbehandling (PDS), Nordisk institutt.
Mitterauer, Michael. 1993. Ahnen und Heilige. Namengebungin der europäischen Geschichte. München. Verlag C. H. Bech.
Nedrelid, Gudlaug. 2015. «Amfibrakkiske dobbeltnamn på 1900-talet» I Innovationer i namn och namnmönster. Handlingar från NORNA:s 43:e symposium i Halmstad den 6-8 november 2013. NORNA-rapporter, nr. 92, redigert av Emilia Aldrin, Linnea Gustafsson, Maria Löfdahl og Lena Wenner, 178–195. Uppsala: NORNA-förlaget.
Lerche Nielsen, Michael. 2007. Hvad skal barnet hedde? 16. utg. København: Politikens Forlag. NPL 2013 = Kruken, Kristoffer og Ola Stemshaug. 2013. Norsk personnamnleksikon. 3. utg. Oslo: Samlaget.
SCB 2021 = Statistiska centralbyrån. 2021. «Namnstatistik». Lese 4. april 2021. https://www.scb.se/hitta-statistik/statistik-efter-amne/befolkning/amnesovergripande-statistik/namnstatistik/
Schmidt, Uta. 2008. «Hanna». Das wissenschaftliche Bibellexikon im Internet. Publisert februar 2008. http://www.bibelwissenschaft.de/stichwort/20509//
Seibicke, Wilfried. 1998. Historisches deutsches Vornamenbuch. Band 2. F–K. Berlin, New York: Walter de Gruyter.
SMP 2011 = Eldblad, Anita. (red.). 2011. Sveriges medeltida personnamn. Häfte 16. Iohan – Iordan. Uppsala: Institutet för språk och folkminnen, Uppsala Universitet. https://www.isof.se/sprak/namn/personnamn/sveriges-medeltida-personnamn.html
Statistisk sentralbyrå. 2001. «De vanligste navnene i 1801». Publisert i 2001, sist lese 1. desember 2020. https://www.ssb.no/a/fob2001/utstilling/1801/navn_1801.html Statistisk sentralbyrå. 2020a. «Navn». Sist lese 1. desember 2020. https://www.ssb.no/navn
Statistisk sentralbyrå. 2020b. «Statistikkbanken. Navn». Sist lese 1. desember 2020. https://www.ssb.no/statbank/list/navn
Stewart, George R. 1986. American given names. Their origin and history in the context of the english language. New York & Oxford: Oxford University Press.
Særheim, Inge. 2018. «Personnamn i førreformatorisk tid». I Norsk språkhistorie, bind II. Praksis, redigert av Brit Mæhlum, 316–326. Oslo: Novus.
Torp, Arne. 2016. «Vokalsystemet frå gammalnorsk til moderne norsk» I Norsk språkhistorie, bind I. Mønster, redigert av Helge Sandøy, 157–187. Oslo: Novus.
Utne, Ivar. 1991. Kumulerte fornavn. Norske språkdata rapport nr 26, blå serie. Bergen: Norsk Termbank, Nordisk institutt, Universitetet i Bergen.
Utne, Ivar. 2001. «Utviklinga av slektsnavn i Norge, med særlig vekt på sen-namn». Genealogen. Medlemsblad for Norsk Slektshistorisk Forening 2001 (2): 13–26.
Utne, Ivar. 2020a. «Oversikt over norsk fornavnshistorie – utenlandske navn i ny tid». Upublisert manuskript, sist endra januar 2020.
Utne, Ivar. 2020b. «Oversikt over norsk fornavnshistorie – norsk del». Upublisert manuskript, sist endra januar 2020.
Vágslid, Eivind. 1930. Norsk navnebok. Døypenovn med tydingar. Oslo: Utgjeve pá eigen kostnad. Vanvik, Arne. 1985. Norsk uttaleordbok. Oslo: Fonetisk institutt, Universitetet i Oslo.
Downloads
Published
How to Cite
Issue
Section
License
Copyright (c) 2022 Ivar Utne
This work is licensed under a Creative Commons Attribution 4.0 International License.
